Bożnica Herszla Zagajskiego jest obiektem wyjątkowym, o niezwykle bogatej historii. Została wzniesiona w latach 20 XX wieku jako prywatny dom modlitwy usytuowany na dziedzińcu zespołu kamienic zajmujących kwartał między ulicami Śniadeckich i Słowackiego. Był on jednym z wielu niewielkich obiektów o charakterze sakralnym budowanych na prywatnych działkach jako codzienne miejsce kultu, przeznaczone tylko dla rodzin i najbliższych osób fundatora. W czasie wojny bożnica przeszła w ręce Niemców, którzy przekształcili ją na magazyn, natomiast po 1945 roku obiekt został przejęty przez skarb państwa. Zarządzali nim kolejno: Centrala Zaopatrzenia Szkół, Rejonowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej oraz spółdzielnia kominiarska. W latach 90 budynek wrócił w ręce spadkobierców pierwotnych właścicieli, którzy urządzili w nim skład mebli, zamknięty po kilku latach użytkowania. Wszelkie te działania silnie wpłynęły na substancję obiektu, który stopniowo niszczał i zupełnie zatracił swój pierwotny charakter. Około 2010 roku teren, na którym dom modlitwy się znajdował został zakupiony przez kielecką firmę budowlaną. W porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków oraz przy współpracy Fundacji Nowa Przestrzeń Sztuki zostały podjęte prace rewaloryzacyjne, mające na celu ocalenie nieźle zachowanej malatury wewnątrz obiektu oraz relokację całości w okolice kieleckiego cmentarza żydowskiego. Stan zachowania murów oraz elementów konstrukcyjnych nie pozwolił na pełne przeniesienie domu modlitwy, toteż została podjęta decyzja o odtworzeniu budynku wedle zachowanych projektów oraz przeniesienie tam tych elementów, które nie uległy zupełnemu rozkładowi. Większość malowideł udało się zachować, głównie partie fryzu z wyobrażeniami znaków zodiaku, o które konserwatorzy zaciekle walczyli. Przeniesiono również niezwykłe belki wspierające babiniec zrobione z dociętych szyn kolejowych z widniejącymi oznaczeniami pisanymi cyrlicą.
Dziś dom modlitwy Herszla Zagajskiego otrzymał „nowe życie”, udało się go ocalić od zapomnienia. Wydarzenia towarzyszące ósmej edycji wystaw „Sztuka w Przestrzeni Publicznej” pozwalają na stworzenie nowych kontekstów odbioru obiektu, tym razem raczej artystycznych niż sakralnych.
Dokumentacja prac przy przenoszeniu malowideł znajduje się pod tym linkiem:
http://kielce.tvp.pl/20760310/konserwacja-polichromii-z-boznicy-herszla-zagajskiego
Galeria prezentująca postęp prac i uroczyste otwarcie: kliknij tu!
